Faalangst: waar komt het vandaan, en hoe overkom je het?
Faalangst is een veelvoorkomend, maar vaak onbegrepen probleem. Vooral vrouwen in hun carrière kunnen er last van hebben. In dit artikel lees je wat faalangst precies is, waar het vandaan komt, hoe je het herkent en wat je kunt doen om ermee om te gaan.
Wat is faalangst?
Faalangst is de intense angst om te falen. Het is zelden een rationele angst. Je bent niet zozeer bang voor de fout zelf, maar voor wat die fout over jou zegt als persoon. Veel vrouwen met een succesvolle carrière voelen alsof elke fout hun waarde als mens onderuit haalt. Ironisch genoeg komt faalangst juist vaak voor bij vrouwen die goed presteren en hoge eisen aan zichzelf stellen.
Welke soorten faalangst zijn er?
Er zijn drie hoofdvormen van faalangst:
Cognitieve faalangst: Angst om te ‘blokkeren’ tijdens belangrijke momenten, zoals een presentatie of een beoordelingsgesprek.
Sociale faalangst: De angst om negatief beoordeeld of afgewezen te worden. Je bent bang dat anderen je zwak, dom of onprofessioneel vinden.
Motorische faalangst: Komt vooral voor bij taken die fysieke handelingen vereisen, bijvoorbeeld in de zorg of het onderwijs. Je bent bang om fouten te maken onder druk.
Gezonde spanning of destructieve faalangst?
Een beetje spanning is normaal en zelfs nuttig. Gezonde spanning motiveert, houdt je scherp en zorgt ervoor dat je je voorbereidt. Maar destructieve faalangst werkt verlammend. Je gaat uitstellen, vermijden of saboteert jezelf.
Een goede vraag om jezelf te stellen: helpt deze spanning mij vooruit, of houd ik mezelf ermee tegen?
Hoe ontstaat faalangst?
Faalangst ontstaat vaak al op jonge leeftijd, bijvoorbeeld in een omgeving waar hoge prestaties werden verwacht of waar weinig ruimte was om fouten te maken. Als je hebt geleerd dat je alleen waardering krijgt als je succes hebt, kan dat leiden tot de overtuiging: Als ik niet faal, hoor ik erbij. Als ik wél faal, ben ik niets waard.
Wat zijn de symptomen van faalangst?
Faalangst kan zich op verschillende manieren uiten. Veelvoorkomende symptomen zijn:
Uitstelgedrag
Overmatig voorbereiden, maar niet starten
Slecht slapen voor belangrijke momenten
Lichamelijke klachten zoals buikpijn of hartkloppingen
Paniek bij beoordeling of feedback
Zwart-witdenken: “Als het niet perfect is, is het mislukt”
Wat zijn mogelijke gevolgen voor je carrière en welzijn?
Faalangst kan je flink beperken. Je durft geen risico’s te nemen, houdt ideeën voor jezelf, en werkt vaak onder je niveau. Op de lange termijn kan dit leiden tot stagnatie in je loopbaan, een burn-out, of het gevoel dat je elk moment ‘door de mand’ kunt vallen — een bekend kenmerk van het imposter syndrome.
Gewoontes die faalangst versterken (en hoe je ze doorbreekt)
Gewoonte 1: Jezelf motiveren met kritiek
Zelfkritiek lijkt motiverend, maar ondermijnt je zelfvertrouwen. Vervang het door mildheid: Wat heb ik nu nodig om dit stapje te zetten?
Gewoonte 2: Alles alleen willen doen
Hulp vragen voelt voor veel vrouwen als falen. Maar juist het delen van je uitdagingen zorgt voor groei. Feedback of coaching helpt je dan vooruit.
Gewoonte 3: Trots zijn op het resultaat, niet op het proces
Leer jezelf te waarderen voor je inzet, niet alleen voor het eindresultaat. Groei zit juist in de tussenstappen.
Opdracht: welke vragen voeden jouw faalangst?
We voeden onze eigen faalangst door vragen die we onszelf stellen. Welk van de onderstaande vragen triggeren je faalangst? De eerste stap van het overwinnen van je faalangst is je faalangst herkennen en erkennen. Loop deze lijst met vragen door, en kijk welke jouw faalangst aanwakkeren.
Wat als ik het niet kan?
Twijfel betekent niet dat je niet geschikt bent. Het betekent dat je iets doet dat ertoe doet. Zoek kleine ‘evidence-based’ successen: momenten waarop je iets toch deed, ondanks je angst.
Wat als mensen me minder waarderen als ik faal?
Vraag jezelf af: waardeer jij anderen minder als ze fouten maken? Waarschijnlijk niet. Jij bent meer dan je prestaties.
Wat als falen mijn ergste gedachte over mezelf bevestigt?
Dan wijs je jezelf nu al af. Falen triggert vaak oude overtuigingen. Vervang je gedachte door: Wat ik doe, bepaalt niet wie ik ben.
Wat als ik nooit van deze angst afkom?
Niemand is faalangstvrij. Maar je kunt wel leren ermee om te gaan, zodat het je keuzes niet meer bepaalt.
Hoe herken ik dat faalangst verkapt is als ‘voorbereiding’?
Veel vrouwen maskeren hun faalangst als ‘ik wil gewoon goed voorbereid zijn’. In werkelijkheid stellen ze vaak uit tot het moment perfect lijkt — wat nooit komt. Herken het verschil: ben je je echt aan het voorbereiden, of houd je controle om risico’s te vermijden?
Wat is het verschil tussen faalangst en imposter syndrome?
Faalangst zegt: Wat als ik faal?
Imposter syndrome zegt: Wat als ze ontdekken dat ik niet goed genoeg ben?
Beide komen voort uit perfectionisme en zelftwijfel — en versterken elkaar.
Waarom durf ik geen nieuwe stap te zetten, terwijl ik wel stress aankan?
Vrouwen met faalangst hebben vaak een hoge stress-tolerantie, maar vermijden risico’s. Ze kiezen liever voor ‘veilig lijden’ dan kwetsbaar groeien.
Hoe praat ik over faalangst zonder zwak over te komen?
Door te praten over je leerproces. “Ik leer omgaan met de druk die ik mezelf opleg” klinkt krachtig én eerlijk.
Wat kan ik doen als ik wél de stap durf te zetten, maar achteraf blijf malen?
Sluit een spannende taak af met dankbaarheid: schrijf drie dingen op die je goed hebt gedaan vóórdat je nadenkt over verbeterpunten. Zo train je jezelf in positieve evaluatie.
Leren omgaan met faalangst
Faalangst is menselijk — en je bent niet alleen. Door het te herkennen, te begrijpen en je gewoontes te veranderen, kun je ermee leren omgaan. Zodat je stappen durft te zetten, ook als het spannend is. Niet ondanks je angst, maar juist mét die angst aan je zijde.